Podatek akcyzowy zalicza się do dwóch kategorii
podatków — podatków pośrednich i podatków konsumpcyjnych. Akcyza jest podatkiem
jednofazowym od obrotu brutto, który pobierany jest u producenta lub importera, ale finalnie jest on
przerzucany na konsumenta. Podatek akcyzowy jest zawarty w cenie dóbr materialnych i artykułów
podlegających powszechnej konsumpcji. W Polsce towary są opodatkowane w pierwszej kolejności
akcyzą, a później VAT-em, przez co podatek akcyzowy zwiększa podstawę opodatkowania podatkiem VAT.
Górne granice stawek podatku akcyzowego dla poszczególnych produktów są w Polsce określone
ustawowo przez Ministra Finansów w jego rozporządzeniach. Minister Finansów ma także prawo do
określania minimalnych kwot stawek akcyzy dla niektórych wyrobów oraz może także zwolnić z
akcyzy wyroby.
Na podstawie ustawy o podatku akcyzowym wyróżnia się wyroby akcyzowe zharmonizowane (paliwa
silnikowe, oleje opałowe, gaz, napoje alkoholowe, wyroby tytoniowe) i wyroby akcyzowe
niezharmonizowane (broń palna, kosmetyki, perfumy, futra). W wielu państwach europejskich
podatek akcyzowy na produkty tytoniowe dochodzi do 75% ceny końcowej. Dodatkowo niektóre z
wyrobów akcyzowych (alkohole, papierosy) są oznaczone znakiem akcyzy — banderolami.
Trzeba podkreślić, że akcyzę opłaca się od obrotu wyrobami akcyzowymi, a gdy je importujemy,
podstawą jest wartość celna, która jest powiększona o cło.
Podstawowym celem akcyzy jest ograniczenie konsumpcji niektórych kategorii dóbr z powodu ich
wyczerpywania się lub też szkodliwości zdrowotnej. Państwa bardzo często wykorzystują podatek
akcyzowy do oddziaływania na społeczeństwo i przez swoje działania chcą ograniczyć spożycie
niektórych wyrobów akcyzowych (używek). Akcyza jest bardzo ważnym źródłem przychodów w
budżecie państwa.
W Polsce opodatkowaniu akcyzą podlegają także samochody osobowe przy pierwszej rejestracji. Akcyza od samochodów
osobowych w Polsce jest wyliczana w zależności od pojemności silnika.
1) do 2000 cm³ – podatek akcyzowy wynosi 3,1% od wartości rynkowej samochodu z systemu
Eurotax,
2) powyżej 2000 cm³– podatek akcyzowy wynosi 18,6% od wartości rynkowej samochodu z systemu
Eurotax.
